Vàng da sơ sinh - Những điều cần biết - Bệnh Viện Nhi Đồng Thành Phố

BỆNH VÀNG DA SƠ SINH LÀ GÌ

Vàng da là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh. Với trẻ sơ sinh đủ tháng, 60% trẻ có hiện tượng vàng da. Tỷ lệ này cao hơn ở trẻ sơ sinh non tháng (80%). Vàng da ở trẻ sơ sinh có 2 loại là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Bệnh thường xảy ra trong tháng tuổi đầu tiên, nhưng nguy hiêm nhất là trong 2 tuần đầu tiên.

Trẻ sơ sinh vàng da (hình ảnh trên Internet)

Thế nào là Vàng da sinh lý

Xuất hiện từ ngày thứ 3 sau sinh.
Tự hết trong vòng 7-10 ngày.
Vàng da ở mức độ nhẹ (chỉ vàng da vùng cổ, mặt, ngực và vùng bụng phía trên rốn).
Chỉ là vàng da đơn thuần, không kèm theo các triệu chứng bất thường khác như thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, li bì…
Nồng độ bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng.
Tốc độ tăng bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ.

Thế nào là Vàng da bệnh lý

Vàng da phải dược coi là bệnh lý khi có bất thường từ một trong số các tiêu chuẩn trên, cần phải đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

TẠI SAO CẦN PHÁT HIỆN SƠM VÀNG DA SƠ SINH?

Vàng da sinh lý chiếm 75% các trường hợp vàng da sơ sinh, trẻ có biểu hiện vàng da nhẹ, không ảnh hưởng đến trẻ nên không cần can thiệp điều trị. Tuy nhiên, với trường hợp vàng da bệnh lý có thể tiến triển nhanh, nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời thì có thể gây ra biến chứng nhiễm dộc thần kinh (bệnh lý não cấp do Bilirubin), do Bilirubin gián tiếp thấm vào não mà hậu quả là trẻ sẽ dễ bị tử vong hoặc di chứng não suốt đời.

NGUYÊN NHÂN VÀNG DA SƠ SINH

Tăng sản xuất bilirubin

Bilirubin dư thừa (tăng bilirubin trong máu) là nguyên nhân chính gây ra vàng da. Bilirubin là sắc tố có màu vàng cam, được hình thành trong quá trình phá vỡ hồng cầu bình thường trong máu. Các nguyên nhân gây tăng sản xuất bilirubin trong máu trẻ bao gồm:

Bất đồng nhóm máu mẹ con: Nhóm máu mẹ và con bất tương hợp nên hệ thống miễn dịch của mẹ có thể phá hủy hồng cầu của con. Thường gặp là bất đồng nhóm mẹ- con máu hệ ABO (mẹ có nhóm máu O sinh con có nhóm máu A hoặc B) và bất đồng nhóm máu mẹ- con hệ Rh (mẹ có nhóm máu Rh âm, sinh con có nhóm máu Rh dương).
Bệnh lý tại hồng cầu làm cho hồng cầu dễ vỡ: thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, Thalassemia.
Vết bầm máu to (bướu huyết thanh,v.v.) ở trẻ khi sinh.

Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin

Nguyên nhân gây ra tình trạng này là do trẻ bị một trong các bệnh lý: hội chứng Crigler-Naajar, hội chứng Gilbert, bệnh lý chuyển hóa di truyền (galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa tyrosin, methionin, thiếu α1 antitrypsin…), trẻ sinh non, thiếu hụt hooc-môn, mẹ bị chứng đái tháo đường thai kỳ.

Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột (tăng chu trình ruột gan)

Những trẻ sinh ra bị hẹp môn vị, tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh, tắc ruột phân su, sử dụng thuốc gây liệt ruột… đều có nguy cơ tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn tới vàng da.

Vàng da sữa mẹ

Một số trẻ trong vài ngày đầu bú không đủ do trẻ gặp khó khăn khi bú mẹ hoặc mẹ chưa tiết đủ sữa. Tình trạng này khiến trẻ mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột gây vàng da.

Để khắc phục, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng trẻ. Không nhất thiết phải ngưng bú mẹ nếu trẻ vẫn bú tốt, tăng cân và khỏe mạnh.

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ VÀNG DA HIỆN NAY:

Cung cấp đầy đủ nước và nặng lượng: cho trẻ bú thường xuyên (từ 8 – 12 lần/ngày) sẽ giúp trẻ đào thải bilirubin qua cơ thể.
Chiến đèn là phương pháp điều trị vang da sơ sinh hiệu quả nhất, khá an toàn, đơn giản và kinh tế nhất.
Thay máu khi bé có triệu chứng đe doạc nhiễm độc thần kinh do Bilirubin trong máu tăng cao.

Bệnh nhân được điều trị chiếu đèn tại khoa HSSS-Bệnh viện Nhi đồng Thành phố.

CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP LIÊN QUAN ĐẾN VÀNG DA

Chiếu đèn có hại không?

Cho đến nay, chiếu đèn vẫn là biện pháp khá an toàn chấp nhận được so với nguy cơ tổn thương não và để lại di chứng não suốt đời nếu không điều trị vàng da, vì không còn biện pháp nào hiệu quả mà an toàn hơn. Chiếu đèn có thể có một số tác dụng phụ thoáng qua như: mất nước, tiêu lỏng, tăng hoặc hạ thân nhiệt, sạm da (da đồng), tổn thương võng mạc nếu không che mắt, tăng nhẹ nguy cơ một số ung thư và co giật ở trẻ em. Tuy nhiên, có thể hạn chế những tác dụng phụ này bằng cách cho trẻ bú thường xuyên hoặc truyền dịch khi bé ăn không đủ để tránh mất nước, che mắt cẩn thận khi chiếu đèn.

Bệnh viện Nhi đồng Thành phố được trang bị đèn chiếu vàng da sử dụng ánh sáng LED màu xanh có phân bố cường độ sáng lý tưởng cho phép điều trị phù hợp với nhu cầu từng bệnh nhân và hạn chế tác dụng phụ cho trẻ sơ sinh.

Tắm nắng có giúp điều trị vàng da không?

Ánh sáng mặt trời không thể điều trị các trường hợp vàng da sơ sinh bệnh lý. Do đó, khi thấy trẻ vàng da thì phải sớm đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa để được điều trị.