Vừa qua, bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố tiếp nhận bé N.B.M ngụ Long An  nhập viện để cấp cứu với tình trạng tím tái, suy hô hấp và sau khi thăm khám trẻ được chẩn đoán Methemoglobin máu. Để quý phụ huynh hiểu thêm về tình trạng Methemoglobin máu, cũng như cách nhận biết nguyên nhân, phòng ngừa, chúng tôi xin gửi đến các bậc phụ huynh các thông tin cơ bản sau:

METHEMOGLOBIN MÁU (MeHb) LÀ GÌ?

Hemoglobin (viết tắt là Hb) còn gọi là huyết cầu tố, gồm: 2 phân tử Heme và Globin, trong đó Heme có kết hợp 4 nguyên tố Fe2+ ( hóa trị 2), có khả năng kết hợp với oxy để vận chuyển oxy từ phổi tới các mô của cơ thể và lấy CO2  từ mô trở về phổi thải ra ngoài qua khí thở ra.

Trong một số trường hợp, khi trẻ tiếp xúc với số lượng nhiều nitrate (củ dền, nước giếng, nitrate vào đường ruột của trẻ được chuyển hoá thành nitrite là chất oxit hoá mạnh), thuốc nhuộm, thuốc súng, kháng sinh (sulfamide, dapsone) thì Fe2+ trong hemoglobin sẽ được chuyển thành Fe3+. Hemoglobin chứa Fe3+ được gọi là Methemoglobin không có khả năng gắn với oxy nên hồng cầu chứa Methemoglobin không thể vận chuyển oxy đi nuôi các mô. Thông thường trong cơ thể có hệ thống men khử Fe3+ thành Fe2+, tức là chuyển methemoglobin thành hemoglobin bình thường, nên giữ mức độ nồng độ MetHb trong hồng cầu có dưới 1%. Khi trẻ tiếp xúc nhiều với các chất oxit hoá, vượt quá khả năng khử của cơ thể, dẫn đến tăng Methehemoglobin máu, làm thiếu oxy ở các mô và da bệnh nhân trở nên xanh tím.

NGUYÊN NHÂN GÂY RA METHEMOGLOBIN MÁU (MeHb)  ?

– Một số loại củ như củ dền, cà rốt,… có chứa hàm lượng nitrate cao nên khi ăn quá nhiều có thể bị ngộ độc, nhất là trẻ em. Nước giếng ăn có hàm lượng nitrit, nitrat tăng cao cũng có thể gây ngộ độc.

– Ngộ độc có thể xảy ra khi chất này rơi trên da hoặc hít phải hơi anilin trong sản xuất chất tạo màu, thuốc nhuộm anilin, sơn, nhựa tổng hợp…

– Các thuốc điều trị có tác dụng tạo MetHb có thể gây ngộ độc khi sử dụng quá liều hoặc nhầm lẫn như: Sulfamide, Dapsone.

CÁC TRIỆU CHỨNG METHEMOGLOBIN MÁU LÀ GÌ?

Người ta chia ra 3 mức độ ngộ độc (nhẹ, vừa và nặng) tùy theo lượng MetHb huyết: Mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, da ngón tay, vành tai và niêm mạc có màu xanh tím. Nặng hơn, bệnh nhân có thể rối loạn tri giác, suy hô hấp, co giật, ngừng hoạt động hô hấp và tuần hoàn đưa đến tử vong.

CÁC BIỆN PHÁP DỰ PHÒNG CHO TRẺ KHỎI NGỘ ĐỘC CẤP CÁC CHẤT GÂY METHEMOGLOBIN MÁU?

– Tránh sử dụng hoặc tránh tiếp xúc các loại dược phẩm, thức ăn gây tình trạng Methemoglobin máu: nước củ dền, thuốc nhuộm, thuốc súng…

– Không cho trẻ em ăn quá nhiều củ dền, củ cà rốt

– Tránh sử dụng nước giếng trong sinh hoạt ăn uống. Sử dụng nước đã qua xử lý an toàn.

– Không nên tự ý mua thuốc cho trẻ: Dapsone, sufamide, kháng sinh, aspirin, thuốc điều trị sốt rét, thuốc điều trị ung thư,… mà không có chỉ định của bác sĩ.

Bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố