“Những lời nói quan trọng nhất trong bất kỳ mối quan hệ nào: Tôi mến bạn. Tôi cám ơn bạn. Tôi xin lỗi. Tôi có thể làm gì để điều này trở nên tốt hơn? ‘” 

Hầu hết các bậc cha mẹ thường yêu cầu trẻ phải xin lỗi anh chị em, bạn bè hoặc người lớn. Tuy nhiên, khi cha mẹ thực hiện những điều không đúng với trẻ, cha mẹ thường ít nói lời xin lỗi. Đôi khi cha mẹ cho rằng khi xin lỗi sẽ làm giảm sự tôn trọng của trẻ đối với họ. 

 Sự thật đáng buồn là hầu hết cha mẹ đều cảm thấy không thoải mái khi phải xin lỗi. Cha mẹ nghĩ rằng cha mẹ luôn “đúng”. Cha mẹ lo lắng rằng trẻ sẽ vì điều này phản ứng lại cha mẹ. Và xin lỗi thường mang lại cảm giác xấu hổ nếu cha mẹ bị buộc phải xin lỗi trẻ.

Khi cha mẹ làm gương, những đứa trẻ sẽ học hỏi được những điều tuyệt vời:

• Mọi người đều có lúc mắc sai lầm và cha mẹ có thể cố gắng làm cho mọi thứ tốt hơn.
• Chúng ta đôi khi làm tổn thương người khác, điều quan trọng là phải thừa nhận và sửa đổi.
• Lời xin lỗi giúp cho tâm trạng mỗi cá nhân cảm thấy tốt hơn, mối quan hệ được cải thiện và hiểu nhau hơn. 

Vậy khi nào cha mẹ nên xin lỗi trẻ và nên nói những gì?

Những khoảng khắc “rất tiếc” tuy nhỏ nhưng ý nghĩa không nhỏ trong cuộc sống. “Rất tiếc! Xin lỗi, mẹ đã ngắt lời con.”  Bất cứ lúc nào cha mẹ không mong muốn trẻ tiếp tục thực hiện hành vi không mong đợi, cha mẹ sẽ cân nhắc lời xin lỗi.

Vì sao khi cha mẹ đặt giới hạn – kỷ luật, lại xin lỗi trẻ. Đó là việc rất cần thiết để cha mẹ quản lý cảm xúc của chính mình, bất kể trẻ lúc đó trẻ đang làm gì, vì vậy lời xin lỗi xuất hiện có thể làm giảm hay triệt tiêu cảm xúc đang bao phủ lên cha mẹ thời điểm đó, trừ khi cha mẹ muốn trẻ bắt chước “cơn thịnh nộ” của chính mình. “Trước đây mẹ đã khá tức giận khi con không chịu ở trên giường và mẹ đã nói lớn tiếng với con. Mẹ thực sự xin lỗi. Con không đáng bị mắng. Mẹ sẽ cố gắng giữ bình tĩnh hơn. Và mẹ cần con ở trên giường vào giờ đi ngủ. Làm cách nào để mẹ có thể giúp con dễ dàng ngủ trên giường và đi vào giấc ngủ hơn? ” 

Nếu trẻ nghĩ đó là một vấn đề lớn, hãy thừa nhận điều đó, ngay cả khi cha mẹ không nghĩ là như vậy. “Mẹ đã nói với con là mẹ sẽ mua cho con một cuốn sổ mới khi mẹ đến cửa hàng, và sau đó mẹ hoàn toàn quên mất. Mẹ rất xin lỗi. Mẹ biết con đang trông đợi mẹ trở về nhà với cuốn sổ.”

Cha mẹ mô tả sự việc đã diễn ra. “Tất cả chúng ta đều rất khó chịu, đúng không? Con la hét. Sau đó, mẹ bắt đầu hét lên. Và con khóc. Mẹ xin lỗi nếu mẹ làm con sợ. Việc la hét không phải là cách để chúng ta yêu thương và giải quyết vấn đề.”

Nhiều người trong chúng ta bắt đầu xin lỗi và sau đó quay sang giải thích bảo vệ chính mình và đứa trẻ là người sai. Hơn nữa, cha mẹ là những người trưởng thành, là hình mẫu. Khi trẻ luôn đưa ra lý do tại sao trẻ lại khó chịu đến mức phải hét vào mặt anh chị em của mình. Nếu cha mẹ muốn trẻ học cách bày tỏ sự tức giận của mình một cách thích hợp, cha mẹ cần hướng dẫn cho trẻ cách thể hiện với hành vi như cách của chính cha mẹ đã thể hiện.

Đưa ra lời giải thích vì sao không, nhưng không nên làm phai mờ lời xin lỗi tốt đẹp bằng cách bao biện cho hành vi đã xảy ra. Vì vậy, thay vì: “Mẹ đã có một ngày tồi tệ; mọi thứ trong công việc đều diễn ra không như ý muốn.  Và sau đó con làm mọi thứ ở nhà xáo trộn lên và mẹ cảm thấy thất vọng – mẹ đã hét lớn với con:”Đừng la hét, đợi cho đến khi con phải đi làm hàng ngày và sau đó con của con không bao giờ nghe lời, con cũng sẽ hét lên!”

Nên: “Mẹ đã có một ngày tồi tệ ; mọi thứ trong công việc đều diễn ra không như ý muốn. Và sau đó con làm mọi thứ xáo trộn lên và mẹ cảm thấy thất vọng – mẹ đã hét lớn với con. Nhưng đó không phải là lời giải thích. Không ai đáng bị la mắng cả. Khi chúng ta tức giận, nhiệm vụ của chúng ta là thể hiện cảm xúc của mình mà không làm tổn thương người khác bằng sự la mắng hay la hét. Mẹ xin lỗi. “

Cha mẹ không tự trách mình. Cha mẹ rất tiếc vì cha mẹ đã không ở đó. Và việc cha mẹ thực hiện một phần trách nhiệm dù chỉ là một phần nhỏ cũng sẽ giúp trẻ bước lên và tự xin lỗi. “Mẹ rất xin lỗi vì mẹ đã không có ở đây để giúp con và em con giải quyết vấn đề này.” .

Trẻ sẽ học được rất nhiều điều nếu cha mẹ hỏi trẻ có thể làm gì khác vào lần tới và thảo luận về điều đó mà trẻ không tỏ ra lo lắng. Sau đó, thực hiện một cam kết. “Lần sau mẹ sẽ ngừng lại, thả lỏng và thở nhẹ nhàng để bình tĩnh lại.”  

 Nếu ai đó mà chúng ta yêu thương làm tổn thương chúng ta nhiều lần và lần nào cũng phải xin lỗi, thì một bên của mối quan hệ cũng ngừng tin vào những lời xin lỗi đó. Chúng chỉ có ý nghĩa nếu hai bên thực sự sẽ cố gắng và tránh lặp lại hành vi đó. 

“Chúng ta đã sẵn sàng cho một cái ôm chưa?” Đây là hành động thể hiện sự kết nối mối quan hệ và thể hiện sự cảm xúc. Hãy chờ đợi, gợi mở và thực hiện điều này khi trẻ cảm thấy sẵn sàng.

Không có gì xấu hổ khi cha mẹ nói lời xin lỗi với mong muốn mọi thứ tốt hơn. Cha mẹ cần có dũng khí để thừa nhận những việc đã làm chưa đúng và mong sự thông cảm. Nó khiến bạn trở thành những bậc cha mẹ tốt hơn và giúp nuôi dạy những đứa trẻ khỏe mạnh hơn, là người coi trọng các mối quan hệ và có thể chịu trách nhiệm. Không phải đã đến lúc chúng ta bỏ “di sản’’ của sự xấu hổ mà gắn liền với những lời xin lỗi?

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Mỹ Dung
Đơn vị Tâm lý – Bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.nytimes.com/2021/04/06/magazine/how-to-apologize-to-a-child.html
2. https://www.nytimes.com/2021/03/10/parenting/yell-kids-apologize.html
3. https://www.ahaparenting.com/read/how-and-when-to-apologize-to-your-child