Nhận biết cảm xúc của trẻ, những từ ngữ diễn tả cảm xúc như: tức giận, sợ hãi, buồn bã, vui vẻ và ghê tởm là điều cần thiết để trẻ nhận biết chúng, học cách gọi tên chúng và bắt đầu vượt qua chúng chúng từng chút một.

Trước 4 – 5 tuổi, trẻ rất khó kiềm chế cảm xúc. Không cần phải đe dọa hoặc trừng phạt trẻ vì những cảm xúc thô sơ này. Nếu đứa trẻ ở một mình trong nỗi sợ hãi, lo lắng hoặc tức giận, trong bộ não mỏng manh của chúng tiết ra các phân tử căng thẳng rất độc hại và ngăn cản bộ não phát triển

Vai trò của người lớn trong việc hỗ trợ thể hiện cảm xúc

Vai trò của người lớn là quan trọng vì một đứa trẻ không tự nhiên biết cách kiểm soát cảm xúc. Cảm xúc không nhất thiết phải được xác định là tốt hay xấu mà là một phản ứng sinh học đối với một sự kiện bên ngoài mà đứa trẻ trải qua. Do đó, cảm xúc là tín hiệu cần thiết cho các chuyên gia chăm sóc trẻ em để xem xét tình trạng của trẻ mà không phán xét. Lắng nghe cảm xúc của trẻ bằng sự ân cần sẽ mang lại hạnh phúc tuyệt vời cho đứa trẻ vì trẻ cảm thấy mình được công nhận.

Thái độ phù hợp của người lớn với trẻ em là:

• nói về cảm xúc của trẻ (ví dụ: con buồn, con sợ…);
• để hiểu cảm xúc (bạn ____ bởi vì ____ và điều đó thật là khó đối với con);
• để xoa dịu đứa trẻ bằng một giọng điệu ấm áp, một thái độ thấu hiểu và trìu mến.

Khi đứa trẻ cảm thấy an toàn và tự tin, cơ thể chúng sẽ tiết ra oxytocin, hormone của sự thoải mái và hạnh phúc.

Năng lực cảm xúc

Năng lực cảm xúc là một quá trình phát triển bao gồm ba năng lực có liên quan với nhau:

• Biểu lộ cảm xúc
• Hiểu cảm xúc 
• Quản lý cảm xúc

Ngay từ khi còn rất nhỏ, trẻ em đã trải qua nhiều cung bậc cảm xúc trong các tình huống xã hội và trong các giao tiếp không lời (cười, khóc, ôm, hờn dỗi). Khi quá trình phát triển nhận thức tiến triển và khi bộ não cảm xúc trưởng thành, trẻ có thể nhận ra cảm xúc của chính mình và của người khác. Sự nhận biết và hiểu biết về cảm xúc này cho phép trẻ em kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của mình để đối phó với các tình huống xung đột hoặc phức tạp.

So với những trẻ có vấn đề về phát triển cảm xúc, trẻ có trí tuệ cảm xúc phát triển hơn có khả năng đồng cảm và quan tâm đến người khác, thể hiện cảm xúc phù hợp, được khuyến khích trong học tập và thích nghi để làm như vậy khi đối mặt với những cảm xúc tiêu cực. Tất cả các kỹ năng xã hội này hỗ trợ thành công trong học tập trong những năm đầu tiên ở trường và các mối quan hệ tích cực giữa các cá nhân với bạn bè đồng trang lứa và người lớn.

Những cảm xúc mơ hồ

Cảm xúc xuất hiện từng đợt. Những cảm xúc chính (sợ hãi, tức giận, buồn bã, ghê tởm, vui sướng, v.v.) liên quan đến năm đầu tiên của cuộc đời, trong khi những cảm xúc thứ cấp (bối rối, tội lỗi, xấu hổ, v.v.) thường xuất hiện vào cuối năm thứ hai.

Sự thể hiện về mặt tinh thần mà trẻ có được về bản thân chúng được thu nhận vào khoảng hai tuổi và các chuẩn mực, quy tắc và mục tiêu được những người xung quanh truyền đạt sẽ mở đường cho những cảm xúc nội tâm, chẳng hạn như sự bối rối.

Cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của tâm thần trong thời thơ ấu. Những đứa trẻ từng trải qua những trải nghiệm xã hội tiêu cực, chẳng hạn như bị ngược đãi hoặc bất an, tỏ ra cảnh giác khi bị đe dọa, vì vậy chúng có những hành vi lo lắng, hung hăng và sợ hãi để bảo vệ mình.

Tình cảm tiêu cực của họ, khả năng điều tiết cảm xúc kém và sự mất cân bằng của các hệ thống cảm xúc khác nhau trong não (sợ hãi, hệ thống chăm sóc, v.v.) dự đoán các rối loạn bên trong và bên ngoài (trầm cảm và hung hăng).

Chúng ta có thể làm gì?

Chúng tôi biết rằng cảm xúc tham gia vào quá trình ra quyết định, điều này chỉ làm nổi bật tầm quan trọng của việc coi chúng như một phần quan trọng trong sự phát triển của trẻ.

Để hỗ trợ phát triển năng lực cảm xúc của trẻ, các chuyên gia khuyến khích bắt chước các biểu hiện cảm xúc khác nhau. Búp bê, con rối, trò chơi bài và bất kỳ phương tiện mô tả cảm xúc và biểu cảm nào đều có thể được sử dụng làm công cụ giao tiếp và đối thoại tuyệt vời.

Bắt chước những cảm xúc này để giúp dạy trẻ cách xác định từng cảm xúc. Giúp trẻ dễ dàng xây dựng các mối quan hệ tích cực và lành mạnh. Chúng ta có thể học để hạnh phúc!

Chuyên gia tâm lý Ngô Phạm Thị Thúy Trinh
Đơn vị tâm lý – Bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố

Tài liêu tham khảo
https://www.firstdiscoverers.co.uk/teaching-children-how-to-identify-and-express-emotions/