I. Tình hình thế giới:

Từ 8/12/2019 đến nay, đã có 200 trường hợp viêm phổi do vi rút cúm được ghi nhận tại Trung Quốc, trong đó tập trung nhiều tại thành phố Vũ Hán; và có 6 trong số đó tử vong. Tác nhân gây bệnh được xác định là một vi rút thuộc họ Coronavirus, nhưng không phải chủng vi rút được tìm thấy trong những đợt dịch lớn trước như SARS-CoV (coronavirus gây hội chứng nguy kịch hô hấp cấp) hoặc MERS – CoV (coronavirus gây hội chứng hô hấp vùng Trung Đông). Đây có thể là 1 vi rút mới hoàn toàn và được các nhà khoa học đặt tên là 2019 – nCoV.

Về yếu tố dịch tễ, những ca bệnh tại Trung Quốc hầu hết đều có liên quan đến khu chợ nông thủy sản, nơi buôn bán nhiều loài động vật như gà, dơi, mèo, sóc đất cùng một số động vật hoang dã khác;  gợi ý đường lây từ động vật sang người, và một số không có mối liên quan trực tiếp với tiếp xúc động vật, gợi ý nguy cơ thấp lây truyền từ người sang người. Đường lây truyền của dòng vi rút mới hiện vẫn đang được điều tra. Tại Thái Lan và Nhật Bản đã ghi nhận 3 trường hợp khác mắc bệnh do chủng vi rút mới, và cả 3 trường hợp đều là công dân Trung Quốc đến từ thành phố Vũ Hán, Trung Quốc.

II. Vi rút Corona là gì, và nhận biết bệnh như thế nào:

1/ Tác nhân gây bệnh

Coronavirus là một họ vi rút lớn, trong đó có một số chủng gây bệnh trên người, với bệnh cảnh chủ yếu là viêm đường hô hấp thể nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên trong thời gian gần đây, thế giới ghi nhận 2 chủng mới nổi gây đại dịch lớn và nguy cơ tử vong cao gồm SARS-CoV (đợt dịch 2002) và MERS-CoV (đợt dịch 2012). Trước đó, Ủy ban Y tế Vũ Hán báo cáo không có bằng chứng rõ ràng về sự lây truyền từ người sang người. Do đó, mọi người ở thành phố này chưa có sự chuẩn bị, chủ quan về khả năng lây nhiễm bệnh.
Tuy nhiên, sau đó bệnh dịch bắt đầu lây truyền từ người sang người một cách rõ rệt. Hiện có 199 trường hợp được xác nhận đã xuất hiện triệu chứng nhiễm virus lạ và con số này vẫn đang tăng mạnh. Đồng thời, vào ngày 20/01/2020, chính phủ Trung Quốc thừa nhận căn bệnh này có khả năng lây từ người sang người và đã có các nhân viên y tế của Trung Quốc mắc bệnh liên quan đến chăm sóc bệnh nhân bị bệnh.

Các biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân nhiễm:

– Sốt.

– Mệt mỏi.

– Các triệu chứng hô hấp, ho khan, khó thở, hội chứng suy hô hấp cấp.

– Sốc nhiễm trùng.

– Thậm chí là nhiễm toan chuyển hóa và rối loạn đông máu.

Một số bệnh nhân có triệu chứng khởi phát nhẹ mà không sốt. Hầu hết bệnh nhân nhiễm bệnh vẫn có sức khỏe tốt, chỉ một số ít bệnh nhân bị nặng và thậm chí tử vong.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, một số loại coronavirus có thể truyền từ người sang người, thường là sau khi tiếp xúc gần với bệnh nhân bị nhiễm bệnh, có thể bao gồm:
– Việc tiếp xúc với các loại dịch (nước mũi, nước bọt, dịch mụn nước…).

– Đường hô hấp.

– Những người tiếp xúc gần gũi như người thân, bạn học, đồng nghiệp, nhân viên y tế tiếp xúc với bệnh nhân đều có nguy cơ lây lan bệnh dịch.

2/ Nhận biết ca bệnh: (dựa theo Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị bệnh Viêm phổi cấp do vi rút Corona mới – nCoV của BYT )

Về bệnh cảnh, hầu hết các ca bệnh đã báo cáo đều có những biều hiện như một trường hợp viêm phổi, bao gồm sốt, ho, khó thở. 2 ca bệnh được báo cáo tử vong thì 1 trường hợp là bệnh nhân lớn tuổi, trường hợp còn lại tử vong do bệnh lý nền. Hầu hết các ca còn lại đều hồi phục.

Nhìn chung, người nhiễm nCoV có các triệu chứng cấp tính như: ho, sốt, khó thở, và có thể diễn biến đến viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp tiến triển và tử vong, đặc biệt trên bệnh nhân có bệnh mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch.

a) Ca bệnh nghi ngờ: gồm các trường hợp sau

• Trường hợp 1 : Sốt và viêm phổi, hoặc viêm phổi kẽ, hoặc hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) dựa trên lâm sàng hoặc hình ảnh X quang tổn thương các mức độ khác nhau mà không lý giải được bằng các nhiễm trùng hoặc căn nguyên khác, bao gồm tất cả các trường hợp có chỉ định lâm sàng xét nghiêm viêm phổi cộng đồng

VÀ : sống hoặc đi du lịch tới vùng có bệnh do vi rút Corona mới trong vòng 14 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng. Tiếp xúc (trong thời gian ủ bệnh 14 ngày) với trường hợp sốt và nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính chưa rõ nguyên nhân xuất hiện trong vòng 14 ngày sau khi du lịch tới vùng dịch tễ có bệnh do vi rút Corona mới

• Trường hợp 2: Sốt và có các triệu chứng bệnh lý hô hấp (ho, khó thở,…) VÀ
  Có mặt tại các cơ sở y tế ở các vùng dịch tễ đã xác định có ca mắc bệnh do vi rút Corona mới liên quan tới chăm sóc y tế HOẶC tiếp xúc trực tiếp với vật nuôi bị bệnh, động vật hoang dã ở các vùng dịch tễ trong vòng 14 ngày.
• Trường hợp 3: Sốt hoặc có triệu chứng hô hấp và khởi phát trong vòng 14 ngày sau khi tiếp xúc với trường hợp có thể hoặc khẳng định mắc bệnh do nCoV.

b) Ca bệnh có thể: Khi có bằng chứng về lâm sàng và dịch tễ:

• Bằng chứng dịch tễ: tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh đã chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm, bao gồm người chăm sóc bệnh nhân : nhân viên y tế hoăc các thành viên trong gia đình; những người sống chung với người bệnh hoặc đến thăm người bệnh trong thời gian có biểu hiện bệnh.
• Bằng chứng lâm sàng: có dấu hiệu lâm sàng, Xquang hoặc xét nghiệm giải phẫu bệnh của bệnh lý nhu mô phổi (viêm phổi hoặc ARDS) phù hợp định nghĩa ca bệnh nêu trên.

VÀ

Không được khẳng định bằng xét nghiêm vì không lấy được mẫu bệnh phẩm hoặc không làm được xét nghiệm để chẩn đoán căn nguyên nhiễm trùng hô hấp.

Không lý giải được bằng các nhiễm trùng hoặc căn nguyên khác.

c) Ca bệnh xác định:

Là ca bệnh có biểu hiên lâm sàng như đã nêu trên và được khẳng định bằng xét nghiệm Real time PCR dương tính với nCoV

III. Điều trị và phòng ngừa bệnh do nCoV:

Cho đến hiện tại, viêm phổi do vi rút chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Điều trị chủ yếu nhắm tới hỗ trợ hô hấp cho người bệnh tùy theo mức độ nặng của suy hô hấp, kiểm soát triệu chứng, nâng đỡ khả năng chống chịu của cơ thể.

Các ca bệnh nghi ngờ hoặc có thể cần được phát hiện sớm, khám và thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán xác định tại các bệnh viện. Ca bệnh chẩn đoán xác định cần được nhập viện, cách ly hoàn toàn và theo dõi theo đúng quy trình cách ly bệnh do Bộ y tế ban hành.

PHÒNG NGỪA BỆNH vẫn là yếu tố hàng đầu giúp hạn chế nguy cơ lây lan và tử vong do bệnh.

Bộ y tế Việt Nam  khuyến cáo những điều cần thực hiện để phòng ngừa các bệnh lây lan qua đường hô hấp:

• Sử dụng KHẨU TRANG Y TẾ tại nơi công cộng
• Mặt nạ phẫu thuật y tế có thể ngăn chặn 70% vi khuẩn. Mặt nạ N95 có thể ngăn chặn 95% vi khuẩn, có thể được sử dụng để bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng
• Bảo đảm vệ sinh cá nhân
• RỬA TAY thường xuyên với xà phòng và nước sạch
• Che miệng và mũi khi hắt hơi. Vứt rác có dịch tiết mũi họng đúng nơi quy định.
• Nếu có biểu hiện sốt, ho, hắt hơi, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, nên đến khám tại các cơ sở y tế
• Hạn chế tiếp xúc và tụ tập ở nơi đông người, nơi không thoáng khí
• Tránh tiếp xúc trực tiếp với các động vật hoang dã.
• Chích ngừa các bệnh viêm đường hô hấp đã có vắc xin (cúm)

*Tài liệu tham khảo*

1/ Novel Coronavirus 2019 situation summary, Wuhan, China / CDC
2/ Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị bệnh viêm phổi cấp do chủng vi rút Corona mới (nCoV) (ban hành theo Quyết định số 125 /QĐ – BYT ngày 16 tháng 01 năm 2020 của Bộ trưởng Bộ y tế)