Nhiễm khuẩn do não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính với biểu hiện lâm sàng rất đa dạng như viêm mũi họng, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm màng tim, viêm nhiễm bộ phận sinh dục.

Tác nhân gây bệnh là vi khuẩn có tên khoa học là Neisseria meningitidis, gọi là não mô cầu.  

Bệnh dễ gây thành dịch nhất là trong các nhà trẻ, gia đình, khu tập thể khu công nghiệp mật độ người đông và điều kiện vệ sinh kém. Nguồn lây duy nhất là người, có thể là bệnh nhân hoặc người mang vi khuẩn không triệu chứng hay người lành mang trùng.   

Tuổi dễ mắc bệnh nhất là trẻ em từ 6 tháng đến 3 tuổi hoặc thanh thiếu niên 14 đến 20 tuổi và tỉ lệ bệnh thấp ở người trên 20 tuổi.

Thể thường gặp nhất của bệnh là thể nhiễm trùng huyết và viêm màng não mủ.

Thời gian ủ bệnh từ 1-10 ngày trung bình 5-7 ngày..

Nhiễm trùng huyết do não mô cầu có thể là diễn tiến tối cấp, cấp tính hay mạn tính.
Thường gặp nhất là nhiễm trùng huyết thể cấp tính, thường khởi bệnh đột ngột tuy trong một số bệnh nhân có tình trạng tương tự như cảm cúm trước đó: mệt nhọc, đau họng, ho, nhức đầu…Tiếp theo bệnh nhân, sốt cao 39-400 C, ớn lạnh, rét run nhiều lần, nhức đầu, nôn ói, đau khớp, đau cơ, thở nhanh, huyết áp  tụt. Hình ảnh đặc trưng của bệnh là tử ban, xuất hiện trong khoảng 75% các trường hợp trong vòng một hai ngày sau sốt, có đặc điểm màu đỏ hoặc tím thẫm, bờ không tròn đều, kích thước thay đổi từ 1-2mm đến vài cm, bề mặt bằng phẳng không gồ lên da, có khi có hoại tử trung tâm, phân bố khắp người, nhiều nhất ở vùng nách, hông, quanh khớp (khuỷu, gối, cổ chân), lan nhanh về số lượng cũng như kích thước, kèm xuất huyết niêm mạc mắt ở hầu hết các trường hợp.

Thể viêm màng não: Thường xảy ra sau viêm mũi họng, hoặc khởi phát đã là triệu chứng của viêm màng não. Bệnh nhân cũng bị sốt đột ngột 39 – 400C, mệt mỏi, đau đầu nhiều, nôn vọt.
Bệnh nhân nhanh chóng bị lú lẫn, hoảng loạn, co giật và hôn mê.  

Điều trị bao gồm tiêm kháng sinh nhạy cảm đặc hiệu với não mô cầu và các biện pháp điều trị hồi sức hô hấp, tuần hoàn, cũng như tổ chức cách ly.

Làm thế nào để phát hiện sớm nhiễm não mô cầu: các biểu hiện sớm như sốt, đau họng, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, xuất hiện một nốt tử ban trên da hay xuất huyết kết mạc mắt trong bối cảnh có tiếp xúc với bệnh nhân nhiễm não mô cầu trước đó hay có tắm hồ bơi trước đó nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời..

Phòng bệnh khi chưa có dịch
Cách tốt nhất để phòng bệnh là thường xuyên vệ sinh cá nhân (rửa tay, đánh răng, súc miệng, họng). Điều trị triệt để các ổ viêm nhiễm hầu họng.
Vệ sinh môi trường sống, nhà ở thoáng có ánh sáng chống ẩm thấp.
Ăn uống đủ chất dinh dưỡng tăng sức đề kháng chung
Tiêm vacxin phòng ngừa não mô cầu.

Phòng bệnh khi có trường hợp mắc nhiễm não mô cầu
Đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc gần với người bệnh và phun xịt hóa chất diệt khuẩn tại ổ dịch. Ngăn ngừa sự lây lan cho người khác qua đường hô hấp. Nguy cơ lây bệnh cao nhất thường ở trong tuần lễ đầu tiên khi tiếp xúc với người bệnh.
Người tiếp xúc gần với bệnh nhân uống kháng sinh phòng ngừa như rifampicin, ciprofloxacin, hoặc azithromycin. Riêng phụ nữ có thai thuốc phòng ngừa được chọn là ceftriaxone. Thời gian theo dõi tương đối an toàn là 10 ngày.

       BS CKII Nguyễn Minh Tiến
Bệnh viện Nhi đồng Thành phố