Sốt xuất huyết là bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi rút Dengue gây ra qua trung gian truyền bệnh là muỗi Aedes aegypti
Đặc điểm muỗi Aedes aegypti
Loài muỗi này có thể dễ dàng nhận dạng nhờ có vằn trắng, các đốt bàn chân sau có những khoang trắng, riêng đốt bàn chân thứ V trắng hoàn toàn, vì vậy thường có tên gọi là “Muỗi Vằn”.
Chu kỳ vòng đời của muỗi trải qua 4 giai đoạn:
- Giai đoạn hình thành trứng: 2-5 ngày.
- Giai đoạn từ trứng thành lăng quăng (LQ): 1-2 ngày.
- Giai đoạn từ lăng quăng(LQ) thành nhộng (quăng): 3-4 ngày.
- Giai đoạn từ nhộng thành muỗi trưởng thành: 1-2 ngày.
Tại sao bệnh sốt xuất huyết lây lan nhanh:
Là do sự phát tán nhanh, lan rộng của muỗi vằn dưới điều kiện thuận lợi sau đây:
– Sự chuyên chở trứng (chịu đựng được mùa khô) và lăng quăng trong những bồn chứa nước, tàu bè, túi đựng nước của các du mục, những người hành hương…
– Sự chuyên chở các dạng muỗi trưởng thành bằng những phương tiện chuyên chở nhanh (xe lửa, máy bay, tàu…)
– Nhiệt độ thích hợp cho muỗi sinh trưởng và phát triển là khoảng 20 đến 250C.
– Muỗi trưởng thành có thể tìm thấy 50 mét xung quanh ổ với khoảng cách bay tối đa là khoảng 200 mét từ ổ lăng quăng. Nhưng chúng có thể khuếch tán thụ động theo các phương tiện giao thông như máy bay, tàu thủy đi khắp nơi và chỉ cần 1/100 số muỗi trong vùng bị nhiễm vi rút là có thể gây dịch.
Những đặc điểm sinh học quan trọng của muỗi vằn cần chú ý:
Muỗi vằn rất thích hút máu người và thường sống ở trong nhà gần người.
Chúng đậu nghỉ ở những nơi tối, trên quần áo sẫm màu, đồ dùng gia đình, trên các lọ hoa, không có con muỗi nào đậu trên vách tường.
Muỗi đánh hơi người nhanh và sà vào là đốt ngay. Muỗi thường hoạt động đốt người vào ban ngày, hoạt động cao điểm vào lúc sáng sớm và chiều tối.
– Sự tồn tại khá lâu của trứng, chịu đựng được nhiều tháng trong mùa khô.
– Các ổ chứa lăng quăng thông thường là:
- Ổ chứa thiên nhiên hốc cây, thân tre, vỏ ốc, kẽ bẹ lá (thơm, chuối, khóm, môn…) ít khi gặp trên hốc đá.
- Ổ chứa nhân tạo: lu, hồ, vật chứa, chai lọ, chén bát bể, vỏ xe vứt bừa bãi ngoài vườn, máng xối, lọ hoa trong nhà, hòn non bộ, ghe xuồng, thùng xe.Tóm lại, các ổ chứa rất đa dạng, do con người tạo ra trong và quanh nhà, luôn luôn có mặt và chứa nước, không nhất thiết phải nhiều và không bẩn, thường là những ổ muỗi tồn tại trong mùa khô.
Qua nhiều năm nghiên cứu tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, các kết quả cho thấy ổ chứa lăng quăng chủ yếu là lu, vại, hồ, những vật chứa nước do con người tạo ra. Rất ít gặp lăng quăng Aedes aegypti ở các loại ổ chứa khác.
BS CKII Nguyễn Minh Tiến
Bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố