Lấy bệnh phẩm xét nghiệm là công việc bắt buộc giúp ích rất nhiều cho việc chẩn đoán và điều trị. Trong đó, máu tĩnh mạch là bệnh phẩm thông dụng và quan trọng nhất. Công việc lấy máu tĩnh mạch tưởng chừng như đơn giản nhưng nhiều khi thực sự lại rất khó. Khó ở chỗ nhiều khi bệnh nhân không hợp tác hoặc mạch của bệnh nhân quá khó để lấy, nhất là ở những bệnh nhi.
Những yếu tố quan trọng trong việc lấy máu tĩnh mạch:
Tâm lý bệnh nhân:
Đây là điều khá quan trọng. Đặc biệt với bệnh nhân nhi, thường thì không hợp tác, trẻ khóc và phản đối, khi bạn vừa đưa kim vào mạch trẻ sẽ sợ và rụt tay lại gây chệch ven. Khi đó bạn cần giải thích cho phụ huynh của trẻ để họ phối hợp dỗ dành trẻ. Như vậy đầu tiên để lấy được máu tốt cần có sự hợp tác của phụ huynh và của trẻ bằng việc trấn an và giải thích hợp lý.
Tâm lý của điều dưỡng:
Ngoài tình trạng tâm lý của bệnh nhi và phụ huynh, cảm xúc của nhân viên điều dưỡng (người lấy mẫu) cũng quan trọng không kém. Điều dưỡng không thể lấy máu tốt khi tâm lý đang có vấn đề. Một số nhân viên sau khi chọc ven lần đầu không lấy được phải chọc lại lần 2, lần 3 thì tâm lý cũng kém đi rất nhiều, thậm chí rất run tay, nhất là gây sợ hãi cho bệnh nhi kèm theo đó là sự phàn nàn hoặc tỏ ra khó chịu, mắng mỏ, không hợp tác của phụ huynh. Như vậy trước khi lấy máu nhân viên điều dưỡng nên tự chuẩn bị tâm lý cho mình thật tốt.
Thời điểm lấy máu:
Nhân viên điều dưỡng nên dặn dò phụ huynh rõ về những thời điểm và điều kiện để chuẩn bị bệnh nhi trước khi lấy mẫu:
- Lúc đói: glucose, insulin, cholesterol, triglicerides.
- Thay đổi trong ngày: cortisol, LH, FSH.
Dụng cụ để lấy máu:
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ trước khi lấy máu là môt trong những cách thể hiện tính chuyên nghiệp của bản thân. Luôn luôn đeo găng tay khi lấy máu để bảo vệ cho chính mình. Kim lấy máu cũng khá quan trọng. Dùng kim thích hợp sẽ lấy dễ hơn, nhanh hơn và ít gây vỡ hồng cầu.
Vị trí lấy máu:
Nên chọn những mạch dễ nhất để lấy. Đối với bệnh nhân nhi, việc lấy máu thường khó, phải nói là rất khó đặc biệt với một số trẻ béo, việc xác định vị trí lấy không hề dễ dàng. Vị trí mu bàn tay hoặc mu bàn chân thường được chọn hơn cả. Tĩnh mạch trán cũng được cân nhắc trong các trường hợp quá khó.
Cách xác định tĩnh mạch:
Có nhiều cách để xác định tĩnh mạch. Thường sẽ sờ mạch khi không thể nhìn thấy rõ ràng để cảm nhận được mạch đập, xác định đường đi của mạch. Không xác định được đường đi của mạch rất dễ đâm chệch hoặc xuyên mạch.
Trong thao tác lấy máu:
Thực hiện thao tác đúng kỹ thuật. Chú ý đưa kim nhanh qua da sau đó đưa chậm đến vị trí mạch. Khi kim đã vào mạch, nên rút máu chậm và đều tay. Việc này giúp:
- Không bị vỡ hồng cầu do áp lực lớn.
- Không gây co mạch đột ngột.
Phải cố định kim tốt để kim không bị tuột kim khỏi lòng mạch. Trong quá trình lấy máu cố gắng giữ kim ở vị trí cố định, không đẩy sâu hơn hoặc rút lui lại.
Sau khi lấy đủ lượng máu hãy rút kim ra nhanh. Nhớ đặt bông trước khi rút kim để tránh máu trào ra ngoài gây tâm lý hoang mang cho bệnh nhi và phụ huynh. Dặn phụ huynh giữ bông nhẹ nhàng mà không nên day bông hay gấp tay lại vì có thể gây vỡ mạch.
Trường hợp không chọc đúng mạch hoặc không thể rút được máu ra thì nên điều chỉnh lại kim nhẹ nhàng. Sau tối đa 3 lần điều chỉnh lại kim mà không được hãy rút kim ra và lấy lại ở vị trí khác. Nên trấn an và ổn định tâm lý bệnh nhi và phụ huynh để không thấy khó chịu và tâm lý của mình cũng thoải mái hơn.
KHỐI XÉT NGHIỆM
BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG THÀNH PHỐ
